Rookvrije school is illusie

Onopvallend roken op het schoolplein is voor veel leerlingen een sport. Op hun beurt is het voor sommige docenten een uitdaging om zo’n hardnekkige roker op te sporen en op heterdaad te betrappen. Roken in het voortgezet onderwijs; een onderwerp met een vies luchtje.

Op het Calvijn College locatie Kerkpolder in Krabbendijke bleek het rookverbod niet te handhaven, aldus locatiedirecteur D. A. Janssen. De school biedt praktijkonderwijs aan derde- en vierdeklassers van het vmbo en heeft een reboundafdeling. „Er zitten stevige rokers tussen”, aldus Janssen. „Voor onze school geldt: een goede relatie met leerlingen is belangrijker dan het handhaven van een rookverbod.”

Leidinggevenden en docenten gingen in 2003 om de tafel om het rookprobleem te bespreken. Dit resulteerde in een rookzone voor leerlingen. Waarom dit besluit? „Verzin maar een straf; wij hebben het uitgeprobeerd. Niets hielp, terwijl de sfeer op het plein verslechterde. Docenten bleven lang bij leerlingen staan omdat ze wisten dat er een sigaret in de mouw verborgen was. Ze bleven dan net zo lang hangen totdat de roker zijn of haar vingers brandde.”

Met het rokersvak is Janssen „van al dat gezeur” af. Wel moet hij het beleid nog regelmatig uitleggen aan ouders, die bang zijn dat hun kind aangestoken wordt door andere openbare rokers. Hoe doet hij dat? „Ik heb uiteraard begrip voor de angst van deze ouders. Toch moeten we reëel zijn. Het grootste deel rookt niet. Natuurlijk zijn er jongeren die experimenteren, maar de meeste rokers steken al regelmatig een sigaret op als ze hier op school komen. En laat ik helder zijn: roken is slecht voor je. We stimuleren het zeker niet.”

Naar buiten stormende leerlingen, speurende leerkrachten, rokers die de woonwijk intrekken om hun sjekkie te nuttigen; het is allemaal voorbij sinds het rokersvak zijn intrede deed. En laat leerlingen niet buiten het vak roken, dreigt Janssen. „Dan zijn ze de sigaar. Maar dat weten ze zelf ook.”

Met gastlessen van Stivoro en Stichting Voorkom! probeert de school jongeren te doordringen van de gevaren van roken, drank en drugs. Maar ook overgewicht komt aan bod, want Janssen vindt het flauw om het ene wel te benoemen en het andere te laten liggen. „Het gaat om het totaalplaatje. Trouwens; als je het alleen over roken hebt, prikken jongeren daar zo doorheen. We blijven benadrukken dat roken slecht is voor je. Dat geldt christenen en niet-christenen. Wij hebben de plicht om vanuit Gods Woord te leven, waarin we lezen dat ons lichaam een tempel van de Heilige Geest moet zijn.”

Docenten die zelf roken, knijpen wellicht af en toe een oogje dicht. Of toch niet? Op het Calvijn College locatie Goes geeft Theo Opbroek verzorging. Hij is naar eigen zeggen zwaar verslaafd aan roken en geniet regelmatig bij de personeelsingang van een sigaret. Op deze locatie geldt een rookverbod. Een bordje bij de deur zegt dan ook dat de school rookvrij is.

Opbroek vindt dat een beetje overdreven. „Geen enkele school is rookvrij. Dat is een illusie.” Hij laat als rokende docent niet met zich sollen. „Als een knul met een peuk in de hand voor me staat en zegt: „U rookt toch zelf ook?” dan kan hij zich melden.”

Wel kan Opbroek zich goed indenken dat jongeren graag een sigaretje roken tussen de lesuren door. Maar regels zijn regels, vindt hij. „Als ik surveilleer op het plein, geef ik bij de bekende rookplaatsen een brul als ik eraan kom. Dan hebben ze even de tijd om hun sigaret uit te maken.”

Of hij daarmee het roken niet stimuleert? „Wat dacht je? Roken is heel slecht voor je. Iedereen die het doet, moet er direct mee stoppen en de niet-rokers moeten er nooit aan beginnen. Ik kan hun uit een boekje voorlezen dat roken slecht is, maar ik kan uit eigen ervaring vertellen hoe gevaarlijk het is. Sluipend is het, die verslaving. Ik heb de indruk dat ze behoorlijk luisteren als ik hun vertel hoe het zo ver gekomen is.”

F. A. van Hartingsveldt, voorzitter van het college van bestuur van de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap, heeft een hartgrondige hekel aan roken. Maar ook hij kent de hardnekkigheid van de praktijk. „Ik ga geen mooi verhaal ophangen. We hebben een rookvrije school, maar handhaving van ons rookbeleid is erg lastig. Leerlingen zijn creatief in het bedenken van trucs om toch aan hun trekken te komen.”

Persoonlijk is hij van mening dat het voor een christen niet gepast is om te roken. „Misschien moeten we elkaar daar scherper op aanspreken. Tuurlijk, ik begrijp dat het gezellig is. En ieder mens heeft zijn zwakke kanten. Maar de waarschuwingen op sigarettenpakjes staan er niet voor niets. Roken is echt aantoonbaar slecht.”

Voorlichting in de onderbouw of tijdens de vaklessen moet voorkomen dat leerlingen naar sigaretten of andere verslavende middelen grijpen. Helpt dat niet en wordt een leerling betrapt, dan staat deze een passende straf te wachten. Voor de docenten ligt dat anders. Die hebben achter of naast de school een plekje waar ze een sigaret mogen opsteken. Van Hartingsveldt: „Ik weet dat het inconsequent is, maar ik wil ook geen mensen in de gordijnen jagen met een verbod op roken als er ook collega’s rondlopen die te dik zijn. Dat is hun persoonlijke verantwoordelijkheid als volwassene. Wel hebben we alle medewerkers twee jaar geleden op kosten van de school een afkickcursus aangeboden. En iedere twee jaar mogen docenten een medische apk ondergaan, waarbij ze bijvoorbeeld het advies krijgen minder te roken of meer te bewegen.”

Het Witsiuscollege in Barneveld voert hetzelfde antirookbeleid als de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap in Apeldoorn en het Calvijn College in Goes. Wel is het voor het Witsius misschien iets makkelijker om dat beleid te handhaven dan voor de beide andere scholen, omdat het een onderbouwlocatie is. „Maar elke sigaret die gerookt wordt, is er één te veel”, zegt locatiedirecteur G. S. Schotanus.

Hij wil echter geen hetze ontketenen tegen rokende leerlingen. „We laten vooral door middel van voorlichting zien dat roken niet goed is. En dat werkt in de meeste gevallen. Verder ligt de verantwoordelijkheid niet alleen bij de scholen, maar ook bij de ouders.”

De tijd dat leraren gewoon voor de klas een sigaret konden opsteken, is gelukkig voorbij, vindt Schotanus. „Niet alleen de gezondheid van de jongeren is het probleem. Het vergemakkelijkt ook de stap naar drugsgebruik. Een joint wordt hetzelfde als een biertje, terwijl het eerste veel gevaarlijker is.”

Bron: reformatorisch dagblad: 25-10-2011 19:20 | Evert Barten en Jacomijn Hoekman